31.10.2017

Przestrzenie grozy 4/2017


"Każdej nocy, o godzinie, kiedy sen jest najgłębszy, 
stary pająk powoli wysuwa głowę przez szparę podłogi (...) 
wspina się po hebanowych nogach mego puchowego łoża. 
Ściska mi gardło łapami i brzuchem pije moją krew."
~ Comte de Lautréamont

"Kiedy policjanci zdejmowali z haka zwłoki sierżanta Charles-Marie Chaumiego, z otwartych ust nieboszczyka wypełzł duży czarny pająk"[1]. Podobnego pająka widziano przy innym samobójcy z pokoju numer 7 w hotelu "Stevens", zarządzanym przez panią Dubonnet. Przeklętym pokoju numer 7. Dziwnym trafem trzech mężczyzn, nocujących po sobie we wspomnianym pokoju, powiesiło się na sznurze od firanki. Żaden z nich nie wykazywał do tej pory skłonności samobójczych. Ot, stało się i  napełniało grozą obecnych oraz przyszłych gości hotelu. Nie brakowało śmiałków, którzy ochoczo zgłaszali chęć zmierzenia się oko w oko ze śmiertelną zagadką. I tak w pokoju numer 7 zamieszkał Richard Bracquemont, młody student medycyny. Jedyną niepokojącą sytuację, jaką odnotował w swoim dzienniku, był morderczy atak samicy dużego pająka-krzyżaka na małego samca. Poza tym zdarzeniem, studenta zajmowało zgoła coś zupełnie innego. Dzień w dzień obserwował jak zahipnotyzowany i komunikował się na migi z kobietą z domu naprzeciwko. Tajemniczą Clarimonde przędącą na swoim małym kołowrotku. Kołowrotek, nici... sieci, pajęczyny. Zagrożenie, jakie wisiało nad głową Bracquemonta jak pająk zsuwający się po pajęczej nici było nieuniknione, ale jakże niedosłowne, niespodziewane, przerażające.

Trochę upiorne i bardzo metaforyczne opowiadanie Hannsa Heinza Ewersa pt. Pająk jest uznawane za jedno z lepszych dzieł tego niemieckiego poety i pisarza, mimo że stanowi parafrazę historii wymyślonej przez Erckmann-Chatriana (Pająk-krab) i powtórzonej później przez czeskiego pisarza Jiří Kolára. Początkowy, nieco kryminalny charakter tekstu, bardzo szybko ustępuje miejsca silnej atmosferze mystery horroru, gdzie tajemnica i nieokreślony niepokój przeplatają się nawzajem i wprowadzają niezwykły klimat do wnętrza z pozoru zwyczajnej historii. Tutaj motyw pająka jest symboliczny, dlatego nie doświadczymy (być może oczekiwanych) obrazów z morderczymi pająkami w roli głównej. Pająk Ewersa to subtelna, wyrafinowana groza.

Pająk Hannsa Heinza Ewersa w oryginale [TU wersja online]
Opowiadania Chatriana (z motywem Pająka-kraba) [TU wersja online]

MOTYW FILMOWY
Arachnofobia (org. Arachnophobia), amerykański horror z 1990 roku w reżyserii Franka Marshallaniego [filmweb], nie jest szczególnie wybitnym przykładem filmu grozy o pająkach, ale zdecydowanie ma w sobie wszystko to, czego potrzeba, by przerazić niejednego arachnofoba, albo przynajmniej wzbudzić u odbiorcy nieprzyjemne odczucia, a może nawet bardzo racjonalny strach. Ukąszenie przez jadowitego pająka, szczególnie w amazońskiej dżungli, to scenariusz całkiem realny. Podobnie jak wystąpienie plagi pająków opanowującej małą mieścinę. Pająki z Arachnofobii nie są żadnymi wielkimi potworami-mutantami (jak np. w filmie Pająki z 2000 roku), choć reprezentują nowy, niezwykle groźny gatunek. Jeden z pająków przedostaje się z Wenezueli wraz z członkiem grupy badaczy (a dokładniej w jego trumnie) do niewielkiego miasteczka w USA, i tam zaczyna wić sieć, mutować się z innymi pająkami, a w rezultacie atakować mieszkańców. Film przypomina poniekąd niedzielne kino familijne, a ujęć pająków z początku jest niewiele. Jednak przeczucie, że czają się gdzieś w pobliżu budzi pewien dyskomfort, a ostatnie sceny przedstawiające atak chmary pająków nie pozostawiają już pola wyobraźni.


 STRACH PRZED PAJĄKAMI
Termin arachnofobia (lęk przed pająkami i innymi bezkręgowcami przypominającymi pająki)[2] pochodzi od mitycznej Arachne (postać występująca w mitologii greckiej; uczennica Ateny, mistrzyni tkania i haftu), która swój niezwykły talent (jak i brak skromności) przypłaciła życiem. Stanęła bowiem w szranki z Ateną, konkurując na najpiękniej wyhaftowaną tkaninę. Oczywiście to dzieło Arachne wzbudziło większy podziw, więc zazdrosna Atena podarła tkaninę konkurentki. Gdy Arachne powiesiła się z rozpaczy, wyrzuty sumienia Ateny sprawiły, że bogini zwróciła życie dziewczynie, jednak odtąd Arachne musiała wieść swój żywot w ciele pająka [3].

O FOBIACH I ARACHNOFOBII
  • Fobia społeczna i arachnofobia  — przykłady ekstremalnego natężenia lęku [TU artykuł]
  • O arachnofobii i jej leczeniu [TU artykuł]
  • Od strony zdrowia: jak leczyć się przed pająkami [TU]
  • Aplikacje mobilne i gry wyleczą z fobii [TU bardzo ciekawy artykuł]
  • Jak wyleczyć fobię w kilka minut [TU artykuł]
  • Naukowcy wiedzą, skąd wziął się lęk przez pająkami [TU artykuł]

 WIERZENIA, MITY, OBRZĘDY
W mitologii słowiańskiej z pająkami najwięcej wspólnego miała Mokosz. Była to "bogini przędąca i wyplatająca los; Pani Przeznaczenia splatająca nici życia wytworzone przez pająki Mokoszy w przędzę życia, służącą do wyplotu Materii wszego Świata"[4]. Zwykle nosiła na piersi pająka, który z jej polecenia zabijał lub ożywiał, sprowadzał szczęście lub nieszczęście, odwracał los. Dlatego Mokosz była określana boginią losu[5].

Podczas jednego z rytuałów voodoo (dokładniej: ceremonii stworzenia zombie) podaje się pewny specyfik (truciznę i zarazem antidotum). Tzw. śmierć voodoo następuje po podaniu specyfiku, w którego skład wchodzą wydzieliny m.in. ropuchy, krocionogów i tarantuli, skóry trujących żab drzewnych, nasion i liści trujących roślin, jak i szczątków ludzkich[6]

W mitologii afrykańskiej (u Akanów) mit stworzenia opierał się na przekonaniu, że wszyscy ludzie pochodzą od sługi bożego Anansiego, ogromnego czarnego pająka. Był to pająk niezwykle pracowity. Po stworzeniu ludzi, z resztek nici ulepił mały byt, któremu nadał własne imię[7]. Anansi to Pan Pająk, który ma zarówno ludzkie, jak i pajęcze cechy, jednak mieszka w świecie zwierząt. Był to bohater pozytywny. Udowadniał, że można odnieść zwycięstwo nad przeciwnikiem, pomimo jego przewagi[8].

PAJĄKI W EZOTERYCE
  • Mistyka liczby 8 (8 odnóży pająka), pajęczyn, kobiety pająki [TU ciekawy tekst]
  • Co mówi sennik o pająku [TU interpretacja]
  • Magia przedmiotów o pająku [TU]
  • Co oznacza tatuaż z pająkiem [TU]

PAJĄKI W LITERATURZE 
  • Czy Tolkien bał się pająków? [TU]
  • Pająki z Leng w mitologii Cthulhu Lovecrafta [TU wzmianka]

DLA OSÓB O MOCNYCH NERWACH
  • Galeria zdjęć pająków [TU
  • Najgroźniejszy pająk świata! [TU niezwykle fotogeniczne zdjęcie]
  • Jadowity pająk w toalecie! Jakich pająków bać się w Polsce? [TU galeria] 
  • 5 najbardziej niebezpiecznych pająków [TU]
  • 6 najbardziej jadowitych pająków [TU]

PRAWDZIWE HISTORIE Z PAJĄKAMI W ROLI GŁÓWNEJ
  • Pająki znalezione wśród bananów w Tesco [TU]
  • Groźny pająk w bananach w Lidlu [TU]
  • Zoo apeluje: łapcie pająki! [TU]
  • Australijczycy polują na pająki [TU]
  • Pająki atakują na Ukrainie [TU]
  • Jadowite pająki uciekły z prywatnej hodowli [TU]

PAJĄKI JAKO... PRZEKĄSKA
  • O smażonym pająku prosto z Wikipedii [TU]
  • Pająki w kuchni Kambodży [TU]
  • Zjedz pan pająka [TU]

Co czujesz, gdy widzisz umykającego po podłodze czarnego pająka? A ten, który nieruchomo tkwi w rogu sufitu już od tygodnia, czy wzbudza Twój lęk? A jak się poruszy? Zacznie sunąć w Twoją stronę, mimo że czaisz się na niego z ciężkim kapciem w ręku. Wierzysz w to, że zabicie pająka przynosi pecha? Nic przyjemnego wejść w długą pajęczą nić, która przylepia się do Twojej twarzy. Wiesz, że w ciągu życia podczas snu połykamy ponoć kilkanaście pająków? Lęk przed pająkami to jeden z najczęstszych rodzajów fobii. Pająki są drapieżnikami, jednak bądźmy poważni, niewiele krzywdy może nam wyrządzić domowy kątnik. Ale czarna wdowa już tak. Pająki przerażają nas z różnych powodów, jednym z nich jest ich specyficzny sposób atakowania. Wicie pajęczych sieci, tworzenie kokonów, wysysanie życia z bezbronnych ofiar. Jednak nasz lęk jest bardziej złożony i w dużym stopniu irracjonalny. Boimy się pajęczego dotyku, a na myśl, że taki maluch mógłby chodzić po naszym policzku, dostajemy gęsiej skórki. No, przynajmniej ja. Ale jak w przypadku lęku przed gryzoniami (którego akurat nie podzielam), tak i arachnofobia nie dotyka nas wszystkich, i jestem przekonana, że będą wśród Was osoby, których nie poruszy ten temat. Stwierdzicie może nawet, że to najmniej straszne Przestrzenie grozy w historii cyklu. A ja nie będę miała Wam tego za złe. Co się nabałam przy wybieraniu dla Was galerii zdjęć, to moje. Nadal mam ciarki.

by Tomas Saraceno [TU galeria zdjęć]
    

[1] Ewers Hanns Heinz , Pająk, [w:] Dama tyfusowa, Civis-press, Jelenia Góra 1990. 
[2] Wikipedia.
[3] Parandowski Jan , Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls, Londyn 1992, s. 65.
[4] Białczyński Czesław, Mitologia słowiańska, Wydawnictwo Turlej, Kraków 2007, s. 240.
[5] Więcej informacji i ilustracje w linku.
[6] Zob. Zwoliński Andrzej, Świat voodoo, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, s. 118-199. 
[7] Więcej w linku
[8] Więcej w linku.

W poprzednim odcinku Przestrzeni grozy 
panowało lodowate ZIMNO.


Wcześniej na blogu:

    https://2.bp.blogspot.com/-SxYS2MMRJdE/Wr5NqQ1FLlI/AAAAAAAAO5I/xa_eTv_VFwspz34Uh3irHkRn_K8DpaX5ACLcBGAs/s1600/621275-352x500.jpg    

zBLOGowani.pl

A w odwiedziny chodzę do:

Wyzwanie czytelnicze 2018

2018 Reading Challenge

2018 Reading Challenge
Luka has read 0 books toward her goal of 60 books.
hide

Obsługiwane przez usługę Blogger.